Συντάκτης: Βίκτωρας Αντωνόπουλος | tvxs.gr | 12 Ιουλίου 2023
Γιάννης Σκενδέρογλου, διασώστης, στο tvxs / «Απαγορευμένη απόπειρα διάσωσης η χρήση κάβου ρυμούλκησης».
Ένα μήνα μετά το πολύνεκρο προσφυγικό ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου, το «κουβάρι» ξετυλίγεται από ελληνικά και ξένα ρεπορτάζ όσον αφορά στα αίτια και τις ευθύνες του λιμενικού. Πιο πρόσφατο είναι το ρεπορτάζ του Guardian, στο οποίο η ευθύνη για το ναυάγιο επιρρίπτεται, ευθέως, στο λιμενικό.
Αντίστοιχη άποψη εκφράζει και ο διασώστης στις ελληνικές θάλασσες και στην Κεντρική Μεσόγειο, Γιάννης Σκενδέρογλου, μιλώντας στο tvxs. Ο κ. Σκενδέρογλου με βάση την εμπειρία του από το 2016 ως διασώστης, αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι από τη στιγμή που το σκάφος ήταν εντός της ελληνικής ζώνης έρευνας και διάσωσης, το λιμενικό ήταν υποχρεωμένο να προβεί σε διάσωση. Τονίζει, επίσης, ότι η χρήση κάβου ρυμούλκησης για ένα τόσο υπεράριθμο και βαρύ αλιευτικό σκάφος, είναι απαγορευτική, ενώ εξέφρασε την άποψη, σχολιάζοντας τις συλλήψεις των φερόμενων ως διακινητών που επέβαιναν στο αλιευτικό σκάφος, πως “ένας διακινητής δεν επιβιβάζεται σε ένα τέτοιο σκάφος”.
Πώς σχολιάζετε την αρχική ανακοίνωση του λιμενικού ότι οι επιβαίνοντες του αλιευτικού σκάφους που στη συνέχεια ναυάγησε ανοιχτά της Πύλου, «αρνήθηκαν κάθε βοήθεια»;
Τα διεθνή ύδατα της Μεσογείου είναι χωρισμένα σε διασωστικές ζώνες γύρω από κάθε κράτος, ώστε να μην υπάρχουν ακάλυπτες, βάσει υπεύθυνου για τη διάσωση, περιοχές. Ουσιαστικά, στις ζώνες αυτές δίνεται η ευθύνη για διάσωση στο πλησιέστερο κράτος, σαν μία επέκταση των εθνικών υδάτων θα μπορούσαμε να πούμε. Αυτές οι ζώνες ορίζονται από τις πολυσυζητημένες συμβάσεις που διέπουν την ευθύνη των παράκτιων κρατών (SRR of Mediterranean / IMO).
Η τοποθεσία εντοπισμού ήταν εντός της Ελληνικής ζώνης έρευνας και διάσωσης και, επομένως, η Ελλάδα ήταν υποχρεωμένη να διασώσει. Αλλά και πέραν αυτού, αφού τα σκάφη του Ελληνικού λιμενικού βρέθηκαν στην περιοχή, ήταν υποχρεωμένα να διασώσουν βάσει του Διεθνούς Ναυτικού Δικαίου, που υποχρεώνει το οποιοδήποτε παραπλέον σκάφος να επέμβει στη διάσωση ώστε να μην χαθούν ζωές στη θάλασσα.
Δεν υπάρχει ζήτημα θέλησης ή άρνησης διάσωσης. Ένα μη ασφαλές σκάφος χωρίς τα απαιτούμενα σωστικά μέσα βάσει των διεθνών συνθηκών (SOLAS), και με το ποσό των εκατοντάδων τις εκατό παραπάνω επιβαινόντων από το επιτρεπτό, χωρίς σημαία, που έχει ήδη ζητήσει βοήθεια, και ακυβέρνητο, πρέπει να διασωθεί με τον ασφαλέστερο και συντομότερο τρόπο. Μία τέτοια βάρκα είναι σε κίνδυνο από τη στιγμή της εκκίνησής της. Η διάσωση των επιβαινόντων έρχεται σε ολοκλήρωση όταν αυτοί θα βρεθούν στην κοντινότερη και ασφαλέστερη στεριά από το σημείο εντοπισμού της βάρκας.
Μαρτυρίες αναφέρουν ότι το λιμενικό επιχείρησε να ρυμουλκήσει το αλιευτικό σκάφος. Γιατί το λιμενικό πήρε μια τέτοια απόφαση;
Αυτό που γνωρίζω είναι ότι η χρήση κάβου ρυμούλκησης είναι η πλέον απαγορευμένη απόπειρα διάσωσης λόγω του κινδύνου πρόκλησης αστάθειας ή ακόμα και ρωγμών στη δομική κατασκευή των σκαφών που χρησιμοποιούνται σε αυτό το πλαίσιο. Ούτε διάσωση, ούτε οποιαδήποτε άλλη επέμβαση πρέπει να πραγματοποιηθεί με κάβο ρυμούλκησης.
Ένα σκάφος τόσο βαρύ, με ανθρώπους στα όρια του ανοιχτού καταστρώματος του, δεν είναι ασφαλές να κινηθεί, να κάνει οποιαδήποτε πορεία, από καμία εξωτερική δύναμη. Ας επισημάνουμε επίσης το σημαντικό ύψος της πλώρης του αλιευτικού σκάφους, από το οποίο ο κάβος ρυμούλκησης θα φεύγει καθοδικά προς τα, συνήθως, χαμηλά στη πρύμνη σκάφη του λιμενικού σώματος, όπως το 920 που ήταν εκεί, ασκώντας πίεση στην πλώρη του αλιευτικού σκάφους προς τα κάτω.
Οποιοσδήποτε ελιγμός μπορεί να προκαλέσει επίσης την απότομη κλίση του αλιευτικού σκάφους. Σε μια τέτοια περίπτωση, τα πιο πιθανά αποτελέσματα είναι το κόψιμο του κάβου ρυμούλκησης, που μπορεί να σκοτώσει οποιονδήποτε βρίσκεται στο εύρος της επιστροφής του από το τίναγμα, ή την απότομη κλίση του σκάφους και επικείμενη βύθισή του. Όπως και η χρήση σχοινιού σε πλευρικό ελιγμό, μπορεί να γίνει σε ελάχιστες περιπτώσεις με μεγάλους κινδύνους. Ένα απλούστερο παράδειγμα είναι ότι δεν το κάνεις σε ένα υπερφορτωμένο σκάφος μεταναστών, όπου δεν έχεις την ηρεμία και τη συμφωνία των επιβαινόντων.
Πολύ σημαντικό να αναφέρουμε ότι για την ασφαλή ρυμούλκηση από άποψη φυσικής, στα μεγάλα καράβια υπάρχει το Emergency Towing Booklet (Βιβλίο Ρυμούλκησης Έκτακτης Ανάγκης), το οποίο περιέχει όλα τα κριτήρια που πρέπει να ακολουθηθούν για να επιτευθή αυτή η επιχείρηση. Αντίστοιχα σε μικρότερα σκάφη, οι πληροφορίες αυτές βρίσκονται στο εγχειρίδιο του κατασκευαστή, με βασικότερη προϋπόθεση ότι η επιχείρηση αυτή πρέπει να γίνει χωρίς άτομα πάνω στο σκάφος.
Το αλιευτικό σκάφος δεν ήταν υπερφορτωμένο με σακιά πατάτες, οπότε και δε θα υπήρχε μεγάλη ανησυχία να χαθούν μερικά στη θάλασσα. Ήταν υπερφορτωμένο με ανθρώπους. Αν όντως το ρυμούλκησαν, ο λόγος που δεν το δέχονται, δεν είναι μόνο επειδή προφανώς θα σήμαινε ότι τους πήγαιναν σε άλλη περιοχή Έρευνας και Διάσωσης (Μαλτέζικη ή Ιταλική), αλλά κι επειδή επέλεξαν μια ενέργεια που μπορεί να είναι μοιραία.
Πότε μπορεί να κινδυνέψει με κλίση ή και ανατροπή ένα σκάφος;
Ένας λόγος που θα μπορούσε να επιφέρει ένα τέτοιο σενάριο, που είναι κοντά και στα λεγόμενα του λιμενικού, είναι η προσπάθεια παράδοσης προμηθειών, η οποία και έγινε. Αυτό μπορεί να είναι ένας λόγος πανικού του κόσμου και μπορεί να φέρει μεγάλες μετακινήσεις, καθώς η αφυδάτωση για παράδειγμα μπορεί να οδηγήσει κάποιον σε survival mode (συνθήκες επιβίωσης).
Και αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που η εκκένωση των επιβαινόντων είναι η προτεραιότητα και οτιδήποτε άλλο ακολουθεί μετά. Ωστόσο, αυτός ο επικίνδυνος ελιγμός έγινε πολύ νωρίτερα και δεν ήταν ο λόγος της ανατροπής.
Επίσης αυτό θα μπορούσε να συμβεί κατά την προσπάθεια διάσωσης. Όταν ξεκινάει η διάσωση, και όσο εκκενώνεται κόσμος από το πάνω ανοιχτό κατάστρωμα, τόσο ανεβαίνουν από κάτω. Η περίπτωση κλίσης και ανατροπής είναι πιο πιθανή στα μέσα προς τέλη της διάσωσης που τα αμπάρια πια είναι άδεια και ο κόσμος που βρίσκεται στο πάνω κατάστρωμα με συνολικό λιγότερο βάρος αλλά με κέντρο βάρους ψηλά, μπορεί να δώσει μεγάλη αστάθεια στο σκάφος μέχρι και με μικρές μετακινήσεις.
Ένας άλλος λόγος είναι η πιθανή ύπαρξη εγκλωβισμένου νερού στο αμπάρι, η οποία μπορεί να προκαλέσει αστάθεια στο σκάφος και να δώσει κλίση. Αυτό, όμως, είναι κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα, γιατί συμβαίνει αργά και σταθερά, δεν χρειάζεται να είσαι ναυτικός για να το καταλάβεις, οπότε αν ίσχυε θα έπρεπε να το έχουν εκτιμήσει.
Πώς γίνεται μία τέτοια διάσωση;
Στην περίπτωση ύπαρξης μεγάλων καραβιών στην περιοχή, θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν ως «ασπίδα», στα οποιαδήποτε καιρικά φαινόμενα, ώστε να δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες στο σημείο της διάσωσης. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως προσωρινό ασφαλές μέρος μεταφοράς των διασωθέντων μέχρι να βγουν στη στεριά.
Σε λίγες μόνο περιπτώσεις, με πολύ καλό crowd control που λέμε, ψυχραιμία και καλές καιρικές συνθήκες, μπορεί να γίνει πλευρικά από μεγάλο σκάφος, εφόσον γίνεται συνεχόμενη εκτίμηση της ευστάθειας του σκάφους λόγω κίνησης του πλήθους. Η πιο σωστή και ασφαλής απόπειρα διάσωσης είναι από την πρύμνη με μικρά σκάφη «λεωφορεία» που μεταφέρουν σιγά σιγά τον κόσμο σε μεγαλύτερα σκάφη.
Εμείς σε τέτοιες περιπτώσεις, αν χρειάζεται, μπορεί πρώτα να τοποθετήσουμε αντλία νερού και εξαεριστήρα στα κάτω καταστρώματα (λόγω έλλειψης οξυγόνου), και μετά να αρχίσουμε την εκκένωση. Ο εγκλωβισμένος κόσμος στα αμπάρια μπορεί να πεθάνει από πνιγμό, στην περίπτωση ύπαρξης νερού, και από ασφυξία.
Μετά το πολύνεκρο προσφυγικό ναυάγιο έγιναν συλλήψεις επιβαινόντων αντιμετωπίζοντας βαριές κατηγορίες, μεταξύ άλλων και της διακίνησης. Ποια είναι η άποψη σας γι’ αυτό το θέμα;
Ένας διακινητής που βγάζει τόσα χρήματα, στην προκειμένη μιλάμε για κάποια εκατομμύρια δολάρια, δεν επιβιβάζεται σε ένα τέτοιο σκάφος, μη λέμε ό,τι θέλουμε. Μπορεί απλά κάποιοι να έχουν περισσότερες επαφές μαζί του, για να πάρουν και τις σχετικές πληροφορίες, π.χ. χειρισμό του σκάφους, κατεύθυνση ή οτιδήποτε άλλο, καταλαβαίνετε ότι μπορεί να είναι σημαντικό. Και προφανώς αυτοί θα είναι και οι πρώτοι που θα προσπαθήσουν να ηγηθούν του πλήθους όταν χρειαστεί.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι λεγόμενοι αυτοί ως «διακινητές» θα συλληφθούν, θα περάσουν κάποιο δικαστήριο 20-30 λεπτών χωρίς μεταφραστή ή δικηγόρο και θα καταδικαστούν με πολλά ισόβια έως και πάνω από 100 χρόνια. Είναι αδιανόητο το πως ένας λιμενικός ή αστυνομικός μπορεί με αυτόν τον τρόπο να καταδικάσει τη ζωή ενός ήδη τόσο ταλαιπωρημένου ανθρώπου. Είναι υπερβολικά εξοργιστικό.
Θεωρώντας ότι όλοι ξέρουμε πως οι περισσότεροι αυτοί άνθρωποι προσπαθούν να φύγουν από πολέμους, βεντέτες, πείνα, θρησκευτικές διαμάχες κτλ, βασίζοντας τις ελπίδες τους στους διεθνείς νόμους περί προστασίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πως εξηγείται το ότι δεν υπάρχουν ασφαλείς δίοδοι; Αντιθέτως σηκώνονται φράχτες και επαναπροωθούνται άνθρωποι στη θάλασσα. Τι παράλογη λούπα είναι αυτή; Ποια ανθρώπινα δικαιώματα;